CHUYỆN TÂY, CHUYỆN TA

Hôm rồi lúc đọc báo, thấy tin về vụ sập giàn giáo ở Vũng Áng khiến 13 người thiệt mạng và hàng chục người khác bị thương. Sau sự cố, đại diện nhà thầu đã cúi đầu xin lỗi các nạn nhân . Tôi mừng quá, tưỡng rằng bây giờ "người ta" đã biết nói lời xin lổi rồi, đọc kỷ lại mới thấy hụt hẫng vì người xin lổi là nhà thầu Hàn Quốc chứ không phải quan chức Việt Nam.
Mấy công trình xây dựng thì luôn có thanh tra xây dựng tới thăm nhắc nhở thường xuyên việc an toàn lao động (bia rượu) còn công trình lớn mà sao lại thế.

Mất mát về sinh mạng là không thể bù đắp, và dù lỗi thuộc về ai và có bồi thường gì đi chăng nữa, hậu quả để lại vẫn quá tang thương. Thế nhưng cái cúi đầu của họ phần nào đó thể hiện tinh thần dám nhận trách nhiệm của người đứng đầu, cho thấy sự hối lỗi trước vong linh của những người đã chết.
Bạn biết không
Ngày 21/03/2013 Tại hội trường Quốc hội Úc (Australia), hơn 800 thổ dân từng là nạn nhân , với nhiều người rơi nước mắt, đã đồng loạt đứng dậy khi nghe lời xin lỗi từ Thủ tướng Julia Gillard: “Hôm nay, tại hội trường Quốc hội này, tôi xin thay mặt cho người dân Úc chịu trách nhiệm và xin lỗi về chính sách con nuôi ép buộc đã tạo ra sự ly biệt đối với các bà mẹ và đứa bé sơ sinh của họ, dẫn đến một di sản đau đớn kéo dài hàng thập kỷ”.
“Chúng tôi thừa nhận sự ảnh hưởng sâu sắc của chính sách này và nỗi đau mà nó đã gây ra cho tất cả thành viên trong gia đình”, bà Gillard nói.
“Chúng tôi rất lấy làm tiếc vì đã từ chối quyền làm mẹ của các bạn - quyền cơ bản và là trách nhiệm thiêng liêng để yêu thương và chăm sóc con cái”.
“Cold beer, warm words” là nhan đề của nhiều bài báo Mỹ hôm 30 tháng 7, 2009, nói về chuyện đương kiêm tổng thống Mỹ trực tiếp điện thoại xin lổi viên thượng sĩ cảnh sát và hẹn gặp giải hòa.
Các cảnh sát chống bạo động ở thành phố Lviv, phía tây Ukaraine mới đây đã quỳ gối trên sân khấu và gửi lời xin lỗi trước những người biểu tình, (theo tờ Daily Mail (Anh) ngày 25.2.)thử hỏi ai không rơi lệ
Hay lời xin lổi của tổng thống Hàn Quốc trong vụ chìm phà ở Seoul.
Cả đức giáo hoàng Benedic XIV năm 2008 cũng từ Vatican sang tận Úc để xin lổi những nạn nhân do thuộc cấp của ông xâm hại.
Và tôi cũng nhớ đến hình ảnh cúi đầu của Đại sứ và nhà thầu Nhật Bản trong vụ sập cầu Cần Thơ mấy năm về trước. Năm ngoái, họ tiếp tục quay lại Cần Thơ để xin lỗi và tưởng niệm.
Những việc tưởng như rất bình thường bên tây bên tàu lại trở nên bất thường ở Việt Nam. Nhìn vào người Nhật, người Hàn, chúng ta mới nhận ra rằng đã từ rất lâu rồi chưa được nghe lời xin lỗi nào từ những người có trách nhiệm sau khi xẩy ra sự cố. Và đó chắc chắn không phải vì những công trình, chính sách ở Việt Nam đều hoàn hảo. Thay vào đó, chúng ta có “cây cầu tạo hình chữ V”, “đường cong mềm mại”, “lỗi đánh máy”, hay “rút kinh nghiệm và kiểm điểm sâu sắc”. Cả một kho tàng ngôn ngữ được sử dụng chỉ để tránh từ mà chúng ta thường dạy trẻ con từ bé: “Xin lỗi”.
Câu chuyện chặt cây ở Hà Nội có lẽ là một ví dụ điển hình. Mặc dù chưa có kết luận thanh tra cuối cùng về sai phạm, cơ quan chức năng thủ đô đã nhận khuyết điểm và thiếu sót do “nóng vội”. Vậy nhưng khi hành động chặt cây đã tạm dừng, cán bộ bị đình chỉ để phục vụ điều tra, môi trường và cảnh quan thủ đô bị phá huỷ, vẫn chưa có một lời xin lỗi nào chuyển đến người dân. Kể cả khi người ta phải âm thầm thay cây mới giữa đêm trên đường Nguyễn Chí Thanh, dường như chưa ai thấy mình đã sai.
Câu chuyện, bởi thế, đã không còn dừng lại ở việc đúng hay sai nữa, mà là thái độ ứng xử trước sự cố. Theo tôi, chính việc không dám thẳng thắn thừa nhận sai lầm đã tác động đến tâm lý ngại phát biểu ý kiến, đặc biệt là ý kiến khác biệt, phản biện, trong xã hội. Như trong câu chuyện bộ quần áo mới của hoàng đế, khi người có quyền lực không nhìn vào sự thật thì không ai dám lên tiếng, dù thực tế có thể rõ ràng như việc “hoàng đế cởi truồng”.
Mới đây, Đại học Lâm Nghiệp thậm chí còn có văn bản yêu cầu cán bộ, học sinh nhà trường không phát ngôn nếu không được phép. Bỏ qua câu chuyện bi hài do lỗi của “người đánh máy”, tôi cho rằng đây là một hiện tượng đáng buồn. Một xã hội chỉ thực sự phát triển lành mạnh nếu việc tranh luận công khai, minh bạch, có tính xây dựng được ủng hộ, đặc biệt là với những vấn đề hệ trọng trong đời sống. Đó không phải là để chứng tỏ ai đúng ai sai, ai thắng ai thua, mà là nhằm tìm ra những lựa chọn tốt nhất cho người dân và đất nước. Con người không phải là thánh thần, có thể phạm sai lầm, thậm chí là những sai lầm khủng khiếp. Điều quan trọng là sau khi nhận ra những sai lầm đó, người ta hành xử ra sao. Nguyên Thủ tướng Tây Đức Willy Brandt, trong lần đến thăm Warsaw, đã quỳ gối trước đài tưởng niệm nạn nhân Do Thái trong Thế chiến Đệ nhị. Hành động đó đáng giá gấp hàng nghìn lần số tiền bồi thường mà nước Đức bỏ ra, giúp hàn gắn vết thương tưởng như không bao giờ lành với nước láng giềng. Hiện nay, Ba Lan và Đức là hai đối tác thương mại lớn của nhau.
Những cái cây mới ở Hà Nội có lẽ rồi cũng mọc lên, con đường sẽ phủ xanh trở lại và người ta sẽ quên đi những ngày tháng ba với hàng cây bị chặt. Người ta cũng có thể quên đi việc sửa sai diễn ra như thế nào, nhưng điều đọng lại sẽ là cách Hà Nội thể hiện trách nhiệm của mình trong sự việc. Giá như có một cái cúi đầu và lời xin lỗi, toàn bộ câu chuyện đã có thể khác đi, mối quan hệ giữa chính quyền và người dân có thể có tiếng nói chung.
Theo tôi biết là lần cuối cùng quan chức xin lổi dân là năm 1959 Bác Hồ đã công khai xin lổi dân về những sai lầm trong cải cách ruộng đất. rồi từ đó đến nay các quan đỉnh cao trí tuệ của ta không phạm sai lầm nào nửa.
Phải sửa sai sau khi làm sai là việc đương nhiên, nhưng điều chúng ta muốn thấy nhiều hơn là thái độ tiếp thu chân thành và cầu thị. Muốn người dân hiểu và thông cảm, nhiều khi chỉ cần một lời xin lỗi.