Tôi Đã Thấy

Là nông dân, tầng lớp tận cùng trong xã hội hiện nay. Bỏ qua vấn đề thu nhập ít ỏi thì cũng có cái sướng của nó chứ. Trong ngày mùa thì tất bật hai sương một nắng, nhưng cũng có khi rảnh việc đến chán đời. Đang ngồi đếm thời gian chợt chuông điện thoại reo vang, một thằng bạn ở Sài Gòn rủ lên chơi mấy ngày cuối tuần, như vớ được phao mình thu xếp nhanh và gọi xe đi liền.

 Sau hai ngày cùng lang thang với đường sài gòn ngọn xanh ngọn đỏ rồi cũng đến lúc quay về rẫy bắp nương khoai còn những thằng bạn nối khố thì trở lại với những công việc thường ngày của bọn nó.
 Vẫn mang bản chất nông dân chính thống, mới xa đồng ruộng hai ngày đã là quá nhớ, chiều nay vừa xuống xe là ra ngồi trên bờ đê ngắm những bông sen hồng chen lá xanh vươn lên thật đẹp (mùa hè thu nầy mình không trồng lúa như mọi năm mà trồng sen trên mảnh ruộng của mình).

 Từ lớp bùn nhơ hạt sen nhỏ bé gom góp chút tinh hoa của đất và nước tạo thành mầm xanh vượt qua những chê bai kỳ thị đời thường nhú lên tìm ánh nắng, vươn to chiếc lá che mát cho đời sau, không mặc cảm xuất thân từ chỗ hôi hám dơ bẩn tự nhiên nở hoa tươi thắm dâng đời đến tàn lại cho gương kết hạt để một vòng tái sinh tiếp tục.
Nhớ lại những buổi tối ở thành phố nhộn nhịp cùng bạn bè đi uống cafe, nghe nhạc tới khuya lắc mới về, thỉnh thoảng trên đường từng nhóm công nhân quét rác đang làm việc, lúc các đại gia nhiều tiền lắm bạc bắt đầu cho những cuộc chơi thác loạn đốt tiền cũng là lúc những người quét rác, những người bị coi là làm cái nghề hạ đẳng hôi hám dơ dáy bắt đầu ngày làm việc của mình.
 Ngồi sau xe máy cho thằng bạn chở về nhìn những người quét rác mà miên man suy nghĩ.
Khi cuộc sống càng hiện đại, xã hội càng phát triển thì lượng rác “chợ” thải ra cũng ngày càng nhiều, nỗi vất vả của những người phu quét rác vì thế càng tăng thêm. Đặc biệt vào những ngày mưa bão thì công việc của người quét rác càng thêm nhọc nhằn.
 Bắt đầu công việc khi mọi người đang say sưa một giấc ngủ ngon, mỗi người cầm một cây chổi họ lao xuống đường đi vào mọi “ngõ ngách” và bắt đầu công việc thường nhật của mình. Bóng họ trải dài trên những con đường dưới ánh đèn cao áp sáng rực. Họ đang cần mẫn với công việc thu gom rác thải, làm sạch mọi nẻo đường trong thành phố. Đôi bàn tay chai sạn, nhanh nhẹn quét thật nhanh để đường phố sạch sẽ tươm tất đón chào ngày mới. Ít người biết rằng chiếc bọc nilông họ vứt lúc ban chiều theo gió cuốn bay tứ tung, giờ này nằm gọn trong ky hốt rác của những người lao công.
 Dẫu biết rằng trong xã hội mỗi người có một công việc, một cống hiến. Song có lẽ nghề quét rác là công việc có cống hiến âm thầm, lặng lẽ để cuộc sống ngập tràn màu xanh tươi mới.
 Chỉ nhờ không quen chổ nên không ngủ được mới thấy công việc của những người quét rác cực nhọc biết bao. Càng về khuya đường phố vắng lặng và lạnh lẽo thỉnh thoảng chỉ nghe tiếng xe xé gió phóng vèo qua rồi mất hút trong hơi sương. Vắng lặng đến nỗi tiếng chổi tre “xào xạc” làm vang lên cả một đoạn đường. Đó là một thứ âm thanh đủ lớn nhưng chắc có lẽ đối với nhiều người nó còn xa lạ trong đó có tôi. Quả thật nếu không có đêm nay chắc tôi sẽ chẳng biết đến cảm giác lạnh lẽo của đêm và nghe được tiếng chổi tre đầy thú vị. Họ phải cố gắng hoàn tất công việc để kịp trời sáng nếu không khi mọi người đã bắt đầu làm việc, buôn bán thì không còn làm được vì sợ bụi bặm ảnh hưởng đến mọi người xung quanh.
 Không chỉ làm việc về đêm họ còn là những người phải tiếp xúc trực tiếp với rác thải, chịu đựng rất nhiều mùi hôi, mùi khó chịu từ rác ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng khi được hỏi đến thì họ chỉ nói “làm riết quen rồi !”
 Cực nhọc là vậy nhưng khi tiếp xúc với tôi nụ cười của những nữ lao công vẫn nở trên đôi môi khô và nứt nẻ vì sương gió. Có lẽ họ yêu đời và hãnh diện vì đang sống một cuộc đời đầy ý nghĩa và đó chính là lý do khiến tôi tò mò cứ lững thững từng bước đi theo nhóm công nhân quét rác vừa đi vừa nói chuyện với họ, và cũng có lẽ vì họ tò mò về một con người lạ lẫm nhà quê cứ đeo theo hỏi chuyện nên cả tôi và họ nói chuyện với nhau vui vẻ lắm.
 Chị Lan tâm sự: chị đã có 7 năm làm nghề quét rác tại khu vực phường 5 (chỗ chợ Hoà Bình). Thời gian làm việc của chị thường bắt đầu từ 10 giờ đêm và kết thúc vào khoảng 3 giờ sáng . Đó là những ngày thường, còn khi đột xuất xe vận chuyển có sự cố hoặc vào dịp lễ tết, ngày mưa bão hay cuối tuần lượng rác tăng đột biến thì phải làm đến 5 giờ sáng mới xong. Về đến nhà tranh thủ chợp mắt được vài tiếng đồng hồ lại phải dậy lo công việc buổi sáng.
 Ngày nắng có nỗi khổ của ngày nắng, ngày mưa có cái nhọc của ngày mưa. Mấy chị lao công vẫn nói về cái nghề của mình: cái gì cũng dở, “ăn với chồng nửa bữa, ngủ với chồng nửa đêm”.
 Những công nhân vệ sinh môi trường thường xuyên phải tiếp xúc với nhiều người nhưng không phải ai cũng thông cảm với cái nghề vất vả này, thậm chí có những người còn coi thường công việc của họ. Anh Nguyễn Thế Sơn, quê Đồng Nai chia sẻ, công việc thì vất vả nhưng vẫn bị người dân xem thường. Anh kể, một hôm đang thu gom rác dưới lòng đường, một người dân một tay bịt mũi, một tay xách túi rác rồi gọi “ê rác” và vứt ngay bịch rác xuống lòng đường mà không bỏ vào xe của anh đang kế bên. Cái túi ni lông bị vỡ ra, rác vương vãi khắp nơi, gặp những trường hợp như vậy anh thấy buồn lắm. Thậm chí có nhiều người chỉ nhắc họ bỏ rác đúng giờ, đúng điểm quy định nhưng họ cũng tỏ thái độ khó chịu. Có lần dừng để quét rác trước một quán nhậu trên đường Cống Quỳnh khoảng 10 đến 15 giây nhưng anh cũng bị những người phục vụ ở đây ra đạp xe rác của anh và quát mắng. Thấy ấm ức nhưng anh cũng không nói được câu nào. Đã gần 30 tuổi nhưng anh chưa lập gia đình. Anh nói vui, làm nghề này, tối ngày đi gom rác, thời gian đâu mà hẹn hò, vả lại con gái họ thích người mình yêu sạch sẽ, thơm tho chứ người lúc nào cũng đầy mùi rác như mình thì ai thích.
Biết là nói đùa nhưng những lời tâm sự của anh Sơn đã nói lên sự nhọc nhằn của những người công nhân môi trường. Anh N.V.Tám nói rằng làm công nhân quét rác hầu như không có ngày nghỉ, chỉ cần nghỉ một buổi thôi, rác lại tràn ngập đường phố. Thế nên dù trưa nắng như thiêu như đốt, hay lúc mưa to gió lớn, khi mọi người đều đã tìm được chỗ trú thì những chiếc xe rác vẫn kẽo kẹt một cách chậm rãi để chắc chắn rằng những nơi mình đi qua không còn rác.

                  (hình lấy từ internet)
Anh N.V.Tám kể nhiều lần người tham gia giao thông không để ý đâm sầm vào công nhân quét rác, nhẹ thì sây sát, nặng thì đi viện. "Vợ tôi cũng làm nghề như tôi. Cách đây mấy năm, cô ấy đang đẩy xe rác thì bị một thanh niên say rượu đâm thẳng vào. Cả người thanh niên, xe máy, vợ tôi và xe rác đổ nhào ra đường, tung tóe, máu me bê bết. Lúc đó, may mà tôi đứng gần đó, vừa khóc vừa cùng mọi người bế vợ và cậu thanh niên ấy đi cấp cứu giữa đêm. Cũng may mắn lần đó vợ tôi không bị thương nặng".
Còn Quốc Anh kể mà ánh mắt còn nguyên vẻ kinh sợ: "Những đêm gió bão, cây đổ là đáng sợ nhất, bởi làm sao lường được trước tai họa thiên nhiên. Có hôm, tôi đang còng lưng đẩy xe rác thì nghe cái rầm sau lưng, quay lại thấy cái cây cổ thụ bị gió hất bật gốc đổ đè bẹp cả cái ô tô đằng sau lưng".
 Bên cạnh sự nguy hiểm, nỗi buồn của công nhân quét rác chính là thái độ của người dân: "Mình quét rác, giữ sạch sẽ cho người ta mà nhiều khi còn bị chửi. Có hôm, vừa quét xong đoạn đường, một người đi đường quẳng ngay cốc nước vừa uống xuống, trong khi thùng rác ở ngay phía trước. Tôi bực bội nhắc thì họ dừng xe quay lại nói đổng: Nếu tụi này không xả rác thì mấy người làm gì có việc để làm... Tôi không nói gì nữa, ra nhặt cái rác đó bỏ vào thùng. Nhẫn nhịn miết, quen rồi".
Còn Quốc Anh phần mới vào nghề, phần đang là thanh niên nên có ấm ức khác "Nhiều người, đặc biệt là mấy cô cậu trẻ thấy mình đẩy xe rác là cười trêu, có người còn bịt mồm bịt mũi khi mình đi qua nữa. Cũng đỡ là tụi này bịt kín mồm mũi rồi, ít người nhận ra". Nghề độc hại, nguy hiểm..." nhưng đồng lương mà người làm lâu năm như anh N.V.Tám nhận được chỉ chừng 5-7 triệu đồng/tháng. Còn với Quốc Anh, vì đang là hợp đồng thời vụ nên thấp hơn nhiều.
 Với đồng lương đó, trong lúc mọi nhu cầu thiết yếu cho cuộc sống như điện, nước, xăng, thực phẩm liên tục tăng giá, tấm lưng của người công nhân quét rác như trĩu nặng hơn. Anh N.V.Tám kể rằng, cuộc sống gia đình, học hành tương lai của ba đứa con đều trông vào đồng lương của vợ chồng anh. Lúc con nhỏ đòi mẹ, người vợ vừa làm việc, vừa tranh thủ chút thời gian nghỉ về chăm con, còn anh chồng cố gắng làm thêm phần việc của vợ. Cho con ăn xong, người vợ lại tất tả quay lại gom rác, cùng chồng ăn vội suất cơm, vừa tiết kiệm, vừa giữ chút gọi là "không khí gia đình".
 Tôi đứng dậy cầm cái chổi của anh Tám thử quét đường để mong cảm nhận phần nào "phận" người quét rác. Cái chổi to, nặng chịch. Quét được vài mét đường, tay tôi mỏi lắm mà rác thì bay loạn xạ khiến Quốc Anh (một công nhân quét rác mới 23 tuổi) đứng gần đó phì cười! "Quét rác đường phố không thể phẩy phẩy như quét nhà đâu. Chổi thì phải vừa tay, cán không cao quá, không thấp quá, phải buộc chặt thì khi quét mới đưa đi đưa lại thoải mái được. Khi quét, không mạnh tay để tránh bụi bay vào người đi đường. Một buổi, mỗi người được phân công quét dọn khoảng 1000m2 đường, nhưng chỉ có 30 phút nghỉ ngơi ăn uống nên khi quét, đẩy xe rác, không phải cứ bặm môi lấy sức đẩy mà phải nương theo đà xe để giữ sức nhưng phải tính thời gian xe thu gom rác đến ra sao để vừa làm xong việc mà lại có ít phút nghỉ ngơi... Nếu không biết cách thì chỉ làm được một buổi là nằm liệt giường liền à!".
 Quốc Anh kể, hồi mới vào nghề (năm 2011), chỉ mới quét sơ sơ vài đoạn đường thôi mà lưng anh đau nhừ, tưởng không nhấc mình dậy nổi, nhiều lúc muốn bỏ việc. Nhìn họ làm việc, nghe họ tâm sự mà tôi quên cả thời gian đến khi thấy một vài chiếc xe hon đa đi chở hàng cho kịp buổi chợ sớm, một vài cụ ông, cụ bà đi tập dưỡng sinh… nhìn đồng hồ mới biết đã gần 5 giờ sáng. Nhìn vào chợ, nhìn xung quanh không khỏi ngạc nhiên vì quang cảnh sạch sẽ đã thay thế cho không gian bề bộn rác thải lúc ban chiều. Thế là mất một đêm dài ngon giấc nhưng khi nghĩ đến những người gắn bó cuộc đời với công việc này chúng tôi mới thấy mình thật hạnh phúc biết bao.
 Tôi thầm cảm ơn những người đã và đang làm việc hăng say, quên mình trong đêm lạnh để mỗi sớm mai thức dậy chúng ta được đi trên những con đường đẹp đẽ và nôn nao đến chợ mà không phải ngập ngừng. Trong cuộc đời mỗi con người, ai cũng có một thời để học hành và nuôi dưỡng những ước mơ cho tương lai của mình nhưng có một điều chắc chắn rằng không ai mơ ước sau này mình sẽ trở thành người công nhân “quét rác”. Bởi trong sâu thẳm suy nghĩ của mỗi người, đều cho đó là công việc vất vả, phải chịu nhiều thiệt thòi. Thế nhưng, hàng ngày còn có biết bao công nhân vệ sinh môi trường vượt qua những thị phi đời thường để làm việc và chính công việc thầm lặng của họ đã góp phần xây dựng xã hội ngày một văn minh hiện đại. Bạn hãy thử một lần đi theo họ chia sẻ với họ những đắng cay của công việc và hãy nhìn họ với ánh mắt cảm phục và cảm ơn.