Thật vô cùng cảm phục bạn Huỳnh Xuân Sơn chuyển thể thành công hồi ký đời học trò của anh Ngọc Dũng (ngocdunglyhoa42.blogspot.com). Và hưởng ứng với bạn ấy tôi sưu tầm và post lên đây một bài thơ của một người ngoại quốc đã gắn bó với chính trị, văn hoá Việt Nam thời vua Gia Long, đó là ĐỨC THẦY VÊRÔ (tục gọi là "Cha Cả", tức Pierre Joseph Georges Pigneau de Béhaine). Người đã suốt đời PHÒ TÁ ĐỨC VUA GIA LONG do DOMINIQUE-THOMAS TRỊNH KHÁNH TẤN (SAIGON IMPRIMERIE DE LA MISSION À TÂN ĐỊNH 1904) TRI HUYỆN HONORAIRE dịch và chuyển thể.
(trích đoạn từ câu 39 đến câu 144)

THƠ ĐỨC THẦY VÊRÔ GỬI VỀ XIN LỖI CÙNG CHA MẸ

" Trước trọng kính mẹ cha bá bái,
Sau dưng câu vạn phước bình an. 40
Kể từ ngày con mới dời sang,
Lòng thương nhớ mẹ cha hết sức.
Bỏ quê hương thật lòng nên cực,
Cách mấy em biết mấy đoạn sầu !
Bởi bấy lâu con đã khẩn cầu, 45
Lòng quyết chí kiếm tìm chiên lạc.
Dầu cực khổ cam bề gánh vác,
Cho nhiều người hồn đặng tiêu diêu.
Dốc một lòng giảng dạy mười điều,
Mở đạo Chúa danh Cha cả sáng. 50
Lúc gần đi lòng sầu lai láng,
Muốn tỏ cho cha mẹ biết hay.
Song sợ vì nhiều nỗi đắng cay,
Song thân bảo không cho dời bước.
Sự hiếu trung con chưa đền được, 55
Lại làm cho cha mẹ héo don.
Công phụ hiền, báu tợ núi non,
Ơn từ mẫu, thì con chưa trả.
Lạy mẹ cha dấu yêu vô giá,
Mười chín con, còn lại mười hai. 60
Dưng con cho Đấng tạo muôn loài,
Hầu dạy dỗ các người tha xứ.
Lạy mẹ cha xuống ơn tha thứ,
Bởi Chúa đà định để cách nhau.

" Kiểng lạ thay! Vắng vẻ trước sau; 65
Muôn điều hiểm, trăm đàng tư lự.
Con nay dám tỏ điều tâm sự,
Cho cha mẹ đặng biết, đặng hay.
Nhà của con thật rất hèn thay,
Lợp bằng lá, kín mưa, đỡ gió. 70
Phận con nay rất nên nghèo khó,
Song học trò nuôi đặng bốn mươi.
Ước trông sau dạy dỗ người người,
Cho chúng nó nối quờn linh mục.
Giúp địa phận, muôn dân tùng phục, 75
Cho đạo rày nổi tiếng danh vang.
Lúc bây giờ bổn đạo nghèo nàn,
Đặng ít ít chưa đông gì mấy.
"Chỗ Hà Tiên, khắp trong nơi ấy,
Gần núi non, gần biển, gần rừng. 80
Sớm lòng con dạ những bưng khuâng,
Chiều thơ thẩn vào ra cửa ngõ.
Ngó xuống sông, thảm thương võ võ,
Thấy những thuyền thương mãi vãng lai.
Xem trên trời, lộng lộng quang khai, 85
Những cầm thú bay qua, bay lại.
Chốn núi non, con sầu bải hoải,
Nơi rừng già quạnh quẻ tư lương.
Đường vơi vơi, huyền viễn vô thường,
Nẻo vọi vọi, trông đà lắt léo. 90
Ve dắng dỏi, lòng buồn khô héo,
Dế ngâm sầu, từ đoạn nhớ thương.
" Khốn thân con! Nhiều nỗi tai ương,
Vì cấm đạo ghe đường khổ não.
Bắt con rày vô phương khả đảo, 95
Cầm trong tù đã mấy tháng liên.
Cổ mang gông, tay lại mang xiềng,
Còn bổn đạo, chết khôn kể xiết.
Ở trong tù rét đà rũ liệt,
Trọn mùa chay, đau đớn luôn luôn. 100
Song thật con lòng chẳng có buồn,
Chịu việc ấy, lấy làm có phước.
Chốn lao tù con đà khỏi được,
Lại gặp thơ cha mẹ gởi sang.
Cảm nghĩa sâu, hai cụm xuân đàng, 105
Đã tha lỗi, lại còn chúc phước.
Mắt xem thơ hai hàng thấm ướt.
Thấy mẹ cha sợ hãi cho con,
Vì cơn nầy nhiều nỗi thon von,
Đang bắt đạo ghe đàng khốn cực. 110
Xin cha mẹ chớ hề buồn bực,
Phú dưng con theo ý Chúa Cha.
Đất Nam Kỳ cách mặt rất xa,
Song lòng trí con đâu dám cách.
Thân phận con một mình đât khách, 115
Trí nhiều khi như gặp mẹ cha.
" Ớ Trái Tim Chúa cả thiên tòa,
Xin thương mến mẹ cha tôi hỡi!
Đàng xa xuôi khó bề lui tới,
Xin giúp rày hằng bữa bình an. 20
Đặng hưởng câu vạn phước thọ toàn,
Phần hồn xác thảy đều mạnh sức.
Xin mẹ cha lo bề đạo đức:
Kính Trái Tim Chúa cả luôn luôn,
Thì đặng an lòng chẳng có buồn: 125
Giữ nghĩa Chúa, hầu sau Chúa thưởng.
" Rất thương thay! Cù lao nuôi dưỡng!
Mấy em thì xin dạy dỗ liên.
Xin mẹ cha thường bữa cầu nguyền,
Cho con đặng trọn niềm hiếu tử, 130
Bổn phận con lo bề nắm giữ,
Phước đức thì ra sức cần chuyên,
Hầu giảng rao danh Chúa các miền,
Mở đạo thánh khắp nơi Nam Việt.
Thật con nay lòng mừng khôn xiết, 135
Làm lễ thì hằng nhớ mẹ cha.
Lại con năng xin Đức Chúa Bà
Hằng phù hộ xuống ơn che chở,
Trước trong nhà, sau là xứ sở,
Cùng bà con hết thảy bình yên. 140
Cả trong dòng kính Chúa thượng thiên,
Ngõ sum hiệp trên nơi cõi thọ.
Mọi điều kính thăm đà tỏ rõ,
Chúc miên trường hai chữ." Nay thơ.