Sao Khó Quá

Có lẽ vì người ta nhận thấy muốn sống cho ra cái kiếp người quá khó nên người ta mới nói ‘Kiếp sau xin chớ làm người’, hoặc ‘thà được làm mây bay khắp phương trời, làm gió lang thang qua từng đỉnh trời,, làm cây thông đứng giữa trời mà reo, làm rong rêu lênh đênh trên biển …. Phải chăng vì ‘làm người’ quá khó, hoặc quá vất vả và tủi nhục ? Liệu có nên sống để ‘làm người’, hay nói cách khác, ‘sống cho ra một con người’ có giá trị không ?

nếu chỉ suy nghĩ theo sinh học thì mỗi ‘con người’ là một cá thể thuộc loại sinh vật bậc cao nhất của trái đất, là loài linh trưởng có não bộ và hệ thần kinh phát triển, nhờ đó mà có được khả năng tri thức và trừu tượng hoá, có ngôn ngữ để thông tin theo hệ thống quy ước và đời sống tình cảm phức tạp, vượt trội và cao hơn hẳn với loài cây cỏ và các động vật khác.
Theo quan điểm tiến hoá, việc trở thành người là một bước nhảy vọt xét về chất và lượng sau một quá trình của chọn lựa và đấu tranh sinh tồn.
Tuy nhiên, một cách nào đó dù đứng ở vị trí cao trong bậc thang tiến hoá.
Từ những sinh vật ban đầu cho đến hôm nay, chúng ta trở thành những con người hiện đại, con người của lý luận và thực tiễn song hành, của tính toán và phát triển, thì lịch sử đã đi qua nhiều thế kỷ.
Tính thời gian, so với chiều dài một đời người, thì đây là lịch sử của bao thế hệ, nhưng so với thời gian của vạn vật từ thuở khai nguyên, thì chỉ là một khoảnh khắc, cũng như gió thổi mây bay mà thôi. Mà nếu bạn làm được một chút gió hoặc chút mây trong vũ trụ trăm triệu năm qua, thì bằng mấy đời người rồi còn gì mà không ao ước.
Xét về mặt xã hội,làm người là ‘sống cùng’ và ‘sống với’ người khác. Nói theo Triết gia Aristotle, con người từ bản chất mang tính xã hội (con vật có tính xã hội). Theo ông, ai sống ngoài các quan hệ xã hội thì hoặc là loài cầm thú hoặc là bậc thần linh siêu phàm. Tuy vậy, tính xã hội nơi con người khác hẳn loài ong hay tính bầy đàn của loài cầm thú. Con người có ngôn ngữ để truyền thông và có khả năng phân biệt tốt, xấu, công bằng-bất công cùng các sự khác. Tương quan này tạo ra gia đình và xã hội.
Tuy nhiên, theo triết học đông phương thì mỗi con người là một tiểu kiền khôn, độc nhất và khác biệt, nên việc tìm ra một điểm chung cho tất cả mọi người là điều không thể. –
để phần nào diễn tả điều này. Nếu thực sự cuộc sống chỉ là cuộc tranh giành theo kiểu để tồn tại, thì tốt hơn là mơ làm cây thông đứng giữa trời mà reo vui với gió, làm tảng đá trơ mặt ra với nắng mưa để khỏi còn biết đau nỗi đau nhân tình thế thái, và để khỏi buồn sầu vì lòng người đổi thay, hay khỏi tiếc thương cho thân phận hẩm hiu và tài năng của mình vì bị người khác quên lãng.
Bởi vì hoàn cảnh sống mỗi người mỗi khác, không ai giống ai. Chính trong hoàn cảnh đó tạo nên cuộc sống riêng của mỗi người. Có người giàu sang phú quý, sung sướng từ trong "trứng nước". Nhưng cũng có người suốt đời nghèo khổ, sống cuộc sống cơ cực bần hàn, cả đời luôn lận đận. Rồi lại có người cứ hết "lên voi rồi lại xuống chó" nếm đủ "chua cay lẫn ngọt bùi" của kiếp nhân sinh. Thế nhưng có một điều lạ là dù sống trong hoàn cảnh nào thì hầu như ai cũng không hài lòng với cuộc sống hiện tại của mình. Người nghèo cơm không đủ no, áo không đủ ấm thì còn có thể hiểu được, nhưng đối với người giàu sang phú quý lắm lúc cũng tỏ ra chán ngán thì sao?
Theo tôi xin dùng một chữ để giải thích điều này, đó là chữ "tham", Phật giáo gọi là "dục". Chỉ vì dục vọng nên con người mới "đứng núi này trông núi nọ", đã "được voi" thì lại "đòi tiên" cho nên không ai hài lòng với cảnh sống của mình. Người chưa đủ thì muốn cho đủ, mà biết sao gọi là đủ! Còn kẻ dư thừa thì vẫn chưa cho là đủ.
Nói tới đây, tôi chợt nhớ đến lời khuyên của một người bạn khuyên nhủ tôi khi tôi đang gặp gian nan. Lời khuyên ấy tôi còn nhớ và tôi sẽ không bao giờ quên. "Hãy sống cuộc sống mà bạn thấy hạnh phúc". Ngay lúc nghe câu nói ấy tôi thực sự không suy nghĩ nhiều, nhưng thời gian sau, tôi ngẫm nghĩ thấy câu nói này rất có ý nghĩa đối với tôi. Ai mà không mong muốn sống cuộc sống hạnh phúc? Nhưng làm thế nào để sống hạnh phúc? Và hạnh phúc theo quan niệm của bạn là thế nào? Là vợ đẹp con ngoan, nhà lầu xe hơi hay hạnh phúc là cuộc sống nhàn hạ "Ao cạn vớt bèo thả muống, đìa thanh phát cỏ ương sen"? (Nguyễn Trãi).
Có lẽ suy nghĩ này tôi dành cho mỗi người tùy vào quan niệm sống của mỗi người.Đối với triết lý nhà Phật thì muốn cho cuộc sống hoàn hảo thì phải diệt "dục", nhà Phật chủ trương dẹp những ham muốn của thân xác, để thăng hoa đời sống tinh thần.
Đối với Đạo Khổng thì đó là " trung dung" tức là nói về cách giữ cho ý nghĩ và việc làm luôn luôn ở mức trung hòa, không thái quá, không bất cập và phải cố gắng sống theo Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín cho thành người quân tử để cuối cùng đạt tới bậc thánh hiền.
Đúng là ‘làm người’ khổ thật vì ta chẳng bao giờ thấy bằng lòng với những gì mình là (being) và với những gì mình có (having). ‘Làm người’ đòi hỏi một điều gì đó ‘cao cả’ và ‘vượt trổi’ hơn so với những gì ‘thấp hèn’ hay bình thường mà chúng ta biết được. Mà sự cao trọng hay thấp hèn tuỳ thuộc nhiều vào quan niệm của từng cá nhân. Tuy nhiên, từ trong thâm sâu chúng ta luôn biết giá trị của chính mình. Ta chẳng phải là sỏi đá, cây cỏ, nên khi cảm thấy bị xem thường, hay bị xúc phạm, liền sẵn sàng vung nắm đấm để đòi được tôn trọng, đòi quyền lợi, đòi hạnh phúc, đòi tự do và công bằng, hay nói tóm lại, đòi quyền sống và quyền làm người đó sao ?.
Đừng nghĩ là quan điểm Tôn giáo ‘gãi đúng chỗ ngứa’ của nhân loại non yếu về trí tuệ, là muốn lý giải nguồn gốc và giá trị của cuộc sống con người trong tương quan với thần linh giữa cuộc sống thực tại bế tắc cần giải quyết. Chuyện bế tắc nhất của con người là sự chết đã hiện diện cùng với con người bao lâu nay, mà nào ai giải quyết được ?.
Chúng ta không muốn lạm bàn về quan điểm Tôn giáo, nhưng từ những người Phật Tử, chúng ta có thể học được một kinh nghiệm. Họ quan niệm rằng dục vọng là căn nguyên mọi đau khổ. Với con người, thông thường, các giá trị vật chất hiện hữu trước mắt có sức cuốn hút con người mạnh hơn các giá trị tinh thần phi vật chất ; cũng vì thế, người ta dễ chạy theo dục vọng cùng những gì là tham-sân-si. Mà giá trị của đời người theo dục vọng sẽ không mang tính vĩnh hằng, vì chỉ hiện hữu trong cuộc đời sắc sắc không không. Tiếp tục theo dục vọng không cùng là vòng nghiệp chướng của cuộc đời như là bể khổ triền miên. Chỉ có sự giác ngộ – sự hiểu ra đâu là sắc không – mới mang lại giá trị hạnh phúc vĩnh hằng cho đời sống con người. Nếu không muốn nói là sự giải thoát khỏi mọi tục luỵ và tự cứu lấy chính mình.
Bạn không cần quan tâm vì cho đó là vấn đề khoa học của thế giới và là ‘vấn đề đó là của người khác’, trong khi mình đang phải đầu tắt mặt tối vì lo chuyện ‘cơm áo gạo tiền’ hằng ngày. Dù vậy, hình như với tất cả mọi người, có một câu hỏi mà người ta rất khó trả lời trọn vẹn là : “đâu là ý nghĩa đích thực của cuộc sống con người ?”.
Người ta có thể bị ràng buộc mãi mãi về những lo toan đơn giản nhất, vì mọi bất trắc có thể xảy ra bất cứ lúc nào, ngay cả khi thế giới này phát triển tột bậc. Trong khi đó người ta không thể quên rằng giữa mọi lo toan phải tìm cách để luôn sống ‘cho ra con người’ ‘thành người’ hơn.
Có một câu danh ngôn rằng : “Ngày bạn sinh ra, mọi người quanh bạn cười, còn bạn thì khóc. Hãy sống làm sao để khi nhắm mắt xuôi tay, mọi ngừơi quanh bạn thương khóc, còn bạn thì có thể mỉm cười”. Hãy chấp nhận cuộc sống như một quà tặng duy nhất và quí giá cùng khả năng ‘trời cho’ không như bao người khác, bạn hãy tạo nên giá trị cho chính cuộc sống của mình ??.
Ông bà chúng ta khi xưa cũng nhìn thấy điều này nên mới để lại cho con cháu câu nói "không ai giàu ba họ, không ai khó ba đời". Đã sinh ra trong trời đất, dù ở vị trí nào chúng ta cũng cố sống cho ra con người, Cứ phấn đấu. Đừng tuyệt vọng.